By DEMOKRASİ MACERAMIZ (2)
İngiliz demokrasisi, Fransız demokrasisi var da Türk demokrasisi yok mu? Var olmasına bizde bir demokrasi var da nasıl var? Türkiye’de demokrasinin gelişimi nasıl bir grafik çizmiştir? Türkiye’de demokrasinin aşağı yukarı 190 yıllık bir tarihi var. Bu süreç dört döneme ayrılarak incelenebilir. 1-) 1807-1920 Dönemi 2-) 1920-1945 Dönemi 3-) 1945- 1960 Dönemi. 4-) 1960’dan sonrası.
Türkiye’nin Batı’nın demokratik gelişmelerine katılışı, ıslahat hareketleriyle başladı. Halife- sultanın iktidarını kısıtlayan ilk belge 1807 Senedi İttifakı’dır. Senedi İttifak padişah 2. Mahmut devrinde ayan (Devletin ileri gelen kişileri) ile yapılan sözleşmedir. 1839 Tanzimat hareketi de insan hak ve hürriyetlerine içinde bulunduğu çağın değerini verir. 1868’de “Şura-yı Devlet” kuruluşu bir parlamento hazırlığını ifade ettiği gibi aynı tarihli “Teşkilat-ı Vilayet nizamnamesi” de seçim prensibini, mahalli idareler yoluyla Devletin idari yapısına sokmuş oldu.
Bizdeki ilk yazılı Anayasa olan 1876 Kanunu Esasisi, Batı anayasalarındaki örneklere uygun olarak devlet karşısında kişi hak ve hürriyetleri tanımını getirdi.
Laik milli hakimiyete dayanan yeni bir devletin kurulması. 23 NİSAN 1920’de T.B.M.M’nin kurulması ve ATATÜRK’ün önderliğinde İstiklal Savaşıyla gerçekleşebildi. MECLİS, 1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu ile ikinci yazılı anayasayı hayata geçirdi. CUMHURİYET’ten sonra üçüncü yazılı anayasa 1924’de yapıldı.
1945-1960 dönemi, 14 MAYIS 1950 seçimleri istisna tutulursa bir hayli çalkantılı bir dönem olmuş, neticede 27 MAYIS 1960 İhtilali çıkmıştır.
1960’tan sonra, 1961 Anayasası, TÜRK Demokrasisi’ne şu esasları getirmiştir: 1. Batı demokrasileri gibi demokratik ve sosyal hukuk devleti düzenini korumak. 2. Devlet iradesini parlamenter sistem esaslarına dayandırmak. 3. Temel hakları sağlamak. 4. Kalkınmayı hürriyet ve demokrasi düzeni içinde gerçekleştirmek. 5- Seçimlerin yönetim ve denetimini hakimlere bırakmak. 6- Siyasi Partilerin vazgeçilmezliğini ve bunların Anayasa Mahkemesince denetlenmelerini kabul etmek. 7. Mahkemelerin bağımsızlığını ve hakim teminatını sağlamak. 8. TÜRK MİLLETİ’nin bugünkü ve yarınki medeni varlığının vazgeçilmez unsuru olarak ATATÜRK DEVRİMLERİ’nin bir bütün halinde korunmasını fikri ve kanuni teminata bağlamak.
Dördüncü dönemde 12 MART 1971 muhtırası ve 12 EYLÜL 1980 askeri müdahalesi, ara rejimlere yol açmakla beraber, CUMHURİYET’in temel niteliklerinin korunmasına ve demokrasinin yeniden yapılanmasına önem verilmiştir. 12 MART Muhtırası’nın etkisiyle MECLİS, 1961 Anayasasının bazı maddelerini değiştirdi.
12 EYLÜL 1980 ihtilalinden sonraki ara rejimde T.B.M.M. görevini üstlenen Danışma Meclisi ve Milli Güvenlik Konseyi tarafından yeni bir Anayasa yapılarak 7 KASIM 1982’de halkoyuna sunulmuş, %92,5 Evet oylarıyla kabul edilmiştir. 12 EYLÜL sonrası kapatılan siyasi partilerin yerine, M.G.K.’nin izniyle yeni partiler kurulmuş, 6 KASIM 1983’te yapılan Milletvekili seçimleriyle demokratik düzene geçilerek, üç yıl süren askeri yönetime son verilmiştir.
Bu konu biraz daha sürecek. Hoşça kalın…
7 MART – TOKAT GAZETESİ
