By Vakıflar (4)
Her türlü vakıf eserinin, vakıf binalarının (han, hamam, mektep, medrese, cami, mescid, türbe, çeşme vb.) bağ-bahçe ve tarla gibi gelir getiren mülklerin yönetimi, gözetim, bakım ve korunmaları, VAKIF HUKUKU gereğince MÜTEVELLİ denilen kişi veya kuruluşlara bırakılmıştır.
Tarihi seyir içinde, mevcut vakıf eserleri ve mülklerinin genel gözetim ve denetimlerini kadı, paşa, vezir, sadrazam, rütbeli kişilere bağlanmış, zamanla artan vakıf hizmetlerinin sağlıklı bir şekilde görülmesini sağlamak üzere 1826 tarihinde Evkaf-ı Hümayun Nezareti resmen kurulmuştur.
1838 tarihinden itibaren de Evkaf-ı Hümayun Nazırları “Meclis-i Hass-ı Vükela” ya alınmışlar, bugünkü deyimle “Bakanlar Kurulu” arasına girmişlerdir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra da “Şer’iyye ve Evkaf Vekalefi” olarak bir süre daha faaliyetine devam eden Nezaret, 3.3.1924 tarih ve 429 sayılı kanunla kaldırılmış, yerine VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ kurulmuştur.
Vakıflar tarihi boyunca görülmüş ve halen görülmekte olan vakıf hizmetlerini başlıca şu on maddede toplamak mümkündür:
1- Eğitim, öğretim 2- Kültür ve sanat. 3- Sağlık ve tedavi hizmetleri 4- Spor ve kültür-fizik 5- Sosyal hizmetler 6- Ulaştırma hizmetleri 7- Ekonomik tesis ve hizmetler 8- Milli savunma hizmetleri 9- Hayratın tamir ve ihyası 10- Dini hizmetler.
İlk bakışta çok dağınık alanlara yayılmış ve birbirinden ayrı özelliklere sahip gibi görünen bu hizmetlerin hepsinin aslında aynı gayeye ulaşmak istediği ve bu gayenin de insan şahsiyeti ve hayatının korunması, kurtarılması, geliştirilmesi olduğu görülür.
Vakıf hizmetinde değil yalnız insan hayatı ve toplumsal dirlik ve düzeninin korunup gözetilmesi, başka bilhassa kışları zor durumda kalan kuşlar ve diğer hayvanların hayatı bile düşünülmüştür.
VAKIF sistemi ile mektep ve medreseler, kütüphaneler, dergâhlar, darüşşifa (hastahane) ve dar-ül acezeler (düşkünler yurdu), aşevleri, han, hamam ve kervansaraylar, yollar ve köprüler su yolları, deniz fenerleri, kale ve müstahkem mevkiler, spor tesisleri, mesire yerleri, dul ve yetim evleri, emzirme ve büyütme yuvaları, yüksek dağ geçitlerinde cankurtaran istasyonları, barınaklar yapılmıştır.
Vakıf eserlerinin bir kısmı zamanla tarihi ve mimari yüksek değerleri sayesinde birer anıtyapı kabul edilmiştir.
Devamı yarın. Hoşça kalın…
5 ARALIK – TOKAT GAZETESİ
