By SEÇİM, AMA NASIL? (4)
SEÇİM, demokrasinin olmazsa olmaz koşuludur. Demokratik bir rejimde birden fazla parti olacak; bu siyasi partiler ANAYASA, Siyasi Partiler Yasası ve Seçim Yasası hükümlerine göre seçimlere katılacak; seçmen vatandaşlar da tercihini yaparak oylarını sandıklara atacak. Bundan sonrası malum. Burada önemli olan, milli idarenin MECLİS’e yeterince yansıması ve sistemin işlemesidir. Hükümet kurulacak ve icraat yapacaktır.
Seçim biter, geçim başlar. Bir başka deyişle hayat devam eder. Seçimden sonra hayatın ve geçimin nasıl olacağına bakılacaktır. Hani o meşhur seçim vaatleri, siyasi partilerin, liderlerin ve milletvekili adaylarının vatandaşa söz verdiği işler yapılacak mıdır? Her birinin yarışırcasına vaat ettiği o yeryüzü cenneti kurulabilecek midir?
Bugüne dek denemediğimiz seçim sistemi nerdeyse kalmadı. 1946 seçimlerini saymazsak, eşit, dürüst ve serbest bir ortamda gerçekleştirilen 14 MAYIS 1950 seçimlerinden itibaren, ortalama dört yılda bir olmak üzere, 24 ARALIK 1995 tarihine kadar 12 defa Milletvekilleri seçimi yapmışız. Çok partili rejime geçmemizden sonraki seçimleri ölçü alıyoruz. Yaptığımız 12 seçimde çok deneyden geçtik.
“Çoğunluk sistemi”, “Nisbi temsil”, “Milli bakiye sistemi”, “D’ Hondt sistemi”, “Barajlı D’ Hondt sistemi” gibi birçok sistemi uyguladık. Son seçimde ‘nisbi temsil’in %10 barajlı koymak suretiyle Meclis’e küçük partilerin giremeyeceği varsayımıyla, oyların iki veya üç büyük partide toplanması hedeflenmişti. Ancak sandıktan çıkan sonuç hiç de beklendiği gibi olmadı. Oylar 4 partiye birbirine çok yakın oranlarda dağılmış, CHP %10’luk barajı kılpayı ile aşabilmiş, MHP İSE
%8.5 oy almasına rağmen Parlamento dışında kalmıştı.
Kendi yaptıkları sistemin azizliğine uğrayan büyük partiler, seçimden sonra geçen 3 yıl içinde 3 koalisyon hükümeti kurmak suretiyle icraat yapmak istediler. RP, ANAP, DYP, DSP arasındaki önce ANAP-DYP (ANAYOL), ardından RP-DYP (REFAHYOL) koalisyonları çıkmaza girip dağılmış, sonrasında ANAP-DSP DTP azınlık hükümeti dışarıdan CHP desteğiyle (ANASOL-D) şeklinde kurulabilmiştir. ANASOL-D Hükümetine de 1998 yılı sonuna kadar bir ömür biçilmiştir.
Devam edecek. Hoşça kalın…
19 HAZİRAN TOKAT GAZETESİ
