By DEMOKRASİ VE SİSTEM (32)
ATATÜRK dönemindeki çok partili yönetime geçiş denemesi de sayabileceğimiz ‘Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın hüsranla sonuçlanmasından sonra, ikinci deneme “Serbest Cumhuriyet Fırkası”nın kurulmasıdır. İşin aslında ATATÜRK de, kurucusu ve genel başkanı olduğu ‘Cumhuriyet Halk Fırkası’ (CHP) dışında başka partilerin kurulmasını istiyordu. Bu, hem demokrat ruhlu bir cumhuriyetçi olmasından, hem de kendi devrinin ‘militer şeflik’ dönemi gibi algılanmasını istemediğinden ileri geliyordu. Ancak, kurduğu Cumhuriyeti ve ondan sonraki bir dizi devrimi de gözbebeği gibi korumak zorundaydı.
Serbest Cumhuriyet Fırkası, 12 AĞUSTOS 1930’da Türk Siyasi hayatına girdi. Bu partinin amaçları tüzüğünde şu şekilde belirtilmişti: 1. Serbest, laik cumhuriyet usulünü milli hakimiyetin en yüksek tecellisi olarak kabul etmek; 2. Cumhuriyetin gerektirdiği şartları, uygulama sırasında gerçekleştirmek; 3. Anayasanın Türk halkına verdiği bütün yetki ve hakları korumak.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılmasından aşağı yukarı 5 yıl geçtikten sonra kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulduğu o günlerde, o zamana kadar TÜRKİYE’deki tek parti olan CUMHURİYET HALK FIRKASI aleyhinde MECLİS içinde ve dışında bazı şikayet ve tenkitler ileri sürülüyor; özellikle, liberal görüşte olanlar, partinin devletçilik siyasetine karşı çıkıyorlardı.
ATATÜRK, bu şikâyet ve tenkitlerin TBMM’de açıkça görüşülerek tartışılabilmesini sağlamak gayesiyle, o sırada Türkiye’nin Paris Büyükelçisi olan, eski başbakanlardan Fethi Beyi (OKYAR) yeni bir parti kurmakla görevlendirdi. Partinin kuruluşu birçok çevrede umulduğundan çok ilgiyle karşılandı. İstanbul’da yayımlanan ‘Yarın’ ve ‘Son Posta’ gazeteleriyle İzmir’de çıkan mahalli bazı gazeteler partiyi geniş ölçüde destekledi. Yeni siyasi kuruluş, kısa zamanda geniş bir taraftar kitlesi kazandı. Ancak, çok partili siyasi hayata geçişteki bu ikinci denemenin de Cumhuriyeti ve laik devleti tehlikeye sokacağı inancında olanlar da vardı.
SERBEST CUMHURİYET FIRKASI’nın faaliyete geçmesinden kısa bir süre sonra, partinin genel başkanı Fethi Bey’in İzmir’e yaptığı gezi, büyük olayların çıkmasına sebep oldu. ATATÜRK devrimlerine cephe alan muhafazakârlar, Serbest Fırka hareketinden yararlanmaya çalıştılar. Bu çevreler tarafından, Serbest Fırka toplantılarında kıyafet devrimi kötülendi, laikliğe karşı çıkıldı. Atatürk aleyhinde gösteriler düzenlendi.
Bu taşkın hareketler sırasında İzmir’deki C.H.P binası taşa tutuldu. Fethi Bey, İzmir gezisi dönüşü T.B.M.M’de ağır eleştirilere uğradı. Bu arada ATATÜRK de yeni partiye karşı tavır koydu. Bunun üzerine Fethi bey, MECLİS’te bir konuşma yaparak, partisinin siyasi faaliyete devam etmesinin imkansız olduğunu açıkladı. Ayrıca İçişleri Bakanı’na bir mektup yollayarak partinin feshedildiğini ve durumun tüm parti teşkilatına duyurulduğunu bildirdi. ( 17 KASIM 1930 ).
Devam edecek. Hoşça kalın…
22 EYLÜL TOKAT GAZETESİ
