By GÖK-TÜRK ANITLARI (3)
(ORHUN ABİDELERİ)
TİKA (Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı) nın teşkil ettiği 35 kişilik kazı ekibiyle birlikte ORHUN yöresine giden GOÜ Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Kemal TÜRKER, orada ne yapmıştı? Bunu bir de bizzat kendi ağzından öğrenelim:
“Bir sanat eğitimcisi ve desen araştırmacısı olarak, bölgeyi tarama ve Orhun Abideleri’ni yerinde inceleme fırsatı buldum. Türk Kültürünün beşiği sayılan bu topraklarda GÖKTÜRK mezar külliyelerinin, Orhun abidelerinin sanat yönünü değerlendirme, desen ve motifleri araştırma görevi üstlendim. Türklerin tarih boyunca yaşadıkları bölgelerde meydana getirdikleri abideleri, sanat eserlerini incelemeden Türk sanatını ve kültürünü bir bütün olarak ortaya çıkarmak mümkün değildir.”
“Milli kültürümüzü, sanat dünyamızı bilmek, onu yaşatmak, öğretmek, tanıtmak geçmişle bağımızın kopmaması içindir. ORHUN bölgesi, TÜRKLER’in en eski üç büyük devresini yaşadıkları coğrafya kuşağındadır. HUN, GÖKTÜRK ve UYGUR’ların üst üste yığdıkları sanat mirasına ait araştırmalar bundan sonra da devam ettirilmelidir. ORHUN’da kaldığım 35 günlük süre içerisinde TİKA kampının yanındaki müze binası içindeki BİLGE KAĞAN, KÜLTİGİN külliyelerinden getirilmiş ve o bölgedeki kurganlardan çıkarılmış taş, kil, seramik ve madenden yapılmış eserler üzerinde incelemeler yaptım.”
Yrd. Doç. Dr. Kemal TÜRKER’in sözünü ettiği TÜRK KURGANLARI yalnız ORHUN’da değil, boydan boya Ortaasya’da, Hazer havzasında, Güney Sibirya bozkırlarında, hatta Ukrayna, Kırım ve Balkanlar’a uzanan topraklarda da görülüyordu. Yüzlerce-binlerce kurgan açılmayı, keşfedilmeyi bekliyordu. Arkeoloji (kazıbilim) dilinde KURGAN; geniş kubbe biçimindeki mezar demektir ve ayrıca HÖYÜK anlamına da gelir. HÖYÜK ise, genelde yayvan toprak tepe şeklinde, tarih öncesi ve tarih çağlarında üstüste gelen çok evreli bir yerleşme tipidir. (Kazılınca altından genellikle kalıntı çıkar.) KURGAN’a ANITMEZAR da denilmektedir.
Dizi-yazımızın dünkü bölümünde, 2002 yılında yapılan kazılarda, BİLGE KAĞAN külliyesinin sunağının hemen yanında ortaya çıkartılan anıtmezarın fotoğrafını vermiştik.
ORHUN yöresinde, TİKA’nın inşa etmiş olduğu müzede sergilenen abide, heykel, anıtmezar taşları ile, yine geçen yılki kazılarda çıkartılan kilden mamul eserler, seramik parçaları ve madeni parçalar üzerindeki süsleme ve desenler (motifler) kopyalanmak suretiyle bire bir oranında tespit edildi.
GÖK-TÜRK ANITLARI’nda görülen motifler iki kümede toplanıyor:
1Geometrik biçimler içinde oluşan stilize (biçemli) motifler. 2Simurg motifi (Masal kuşu Zümrüd-ü Anka)
3 HAZİRAN TOKAT GAZETESİ
