By BASIN’ın EVRİMİ (1)
BASIN’ın tarihçesi çok eskidir. Roma İmparatorluğu devrine, hatta daha eskilere dayanır. Basın tarihi, “yazı”nın tarihi kadar eskidir. Bu da en azından dört bin yıl sayılabilir. Basın’a en kestirmeden haber veren, haberi yayan bir işlev yüklersek; yazının icadından önce de habercilik eylemi vardı. Hükümdarlar, daha geniş bir deyimle yöneticiler, halka bildirmek istedikleri önemli haberleri “tellal” marifetiyle yayarlardı. Burada “tellal” emirle de olsa bir nevi canlı gazete oluyordu.
Roma İmparatorluğu devrinde, hükümet bildirileri “Akta Diurno” adlı bültene yazdırılır ve hergün şehir meydanına asılırdı. 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupa’da ticaretin gelişmesiyle, ticaret ve bakancılıkla uğraşanlar, kendi alanlarında “Haber mektupları” kullanıyordu. Bundan yönetici sınıf da yararlanıyordu.
15. yüzyılda MATBAA’nın icadı, gazetecilikte hemen bir değişiklik yapmamıştır. 16. yy’da Almanya’nın Frankfurt şehrinde “Fuar Haberleri” adlı ticaret ilanları basılmıştır. Gerçek gazetenin bunlarla başladığı söylenebilir.
Dünyada ilk günlük gazete “Einkommenden Zeitungen” adıyla 1650 yılında Almanya’da yayınlanmaya başladı. İlk gazete reklamı ise “Petite Affiches” adlı Fransız gazetesinin 14 Ekim 1612 tarihinde basılan ilk sayısında çıktı.
Gazetecilik 17. yy.’da daha geniş bir alana yayılarak, Avrupa’nın belli başlı şehirlerinde gazete basımına geçilmiştir. 18. yy. sonları ile 19. yy. başları arasında gazetecilik, Fransa’daki politik olayların etkisinde kalmıştır. 1789 Fransız İhtilali’nden sonra, politik ve sosyal habercilik görevini geniş anlamıyla yüklenen modern gazetecilik başlamıştır. 1789-1792 arasında Fransa’da 1400 gazete çıkmış (500’ü Parist’te), Napoleon’un darbesinden sonra, ancak 13 tanesi ayakta kalabilmiştir.
1814’de İngiliz The Times gazetesi, baskı işinde ilk defa buhar gücü kullanarak, dünyanın en güçlü gündelik gazetesi olabilmiştir.
1846’de Fladelfiya’da ilk rotatif, Baltimore’da (A.B.D.) ilk linotip baskı teknikleri uygulanmaya başlanmıştır.
Telgraf ve telefonun icat edilmesiyle yaygın çapta haber verme gazeteciliği doğmuştur.
The Newyork Times gazetesi, 1852 Kırım Savaşı’ndan az önce, Osmanlı Devleti-Çarlık Rusyası ilişkileri konusunda Avrupa muhabiri olarak Karl Marks’ı tutmuştur.
19. yy. sonlarında Amerika’da yayınlanan gazetelerde resimleme ve fotoğraf yer almaya başlamıştır.
BASIN’ın EVRİMİ konusuna yarın devam edeceğiz.
Hoşça kalın…
22 MART – TOKAT GAZETESİ
