By BASIN’IN EVRİMİ (5)
HABER AJANSLARI 19. yüzyılda kurulmaya başlamıştır. Bugün dünya çapında haber ajansları olan Havas 1835’te, Reuters 1851’de, Associated Press 1857’de faaliyete geçmiştir. Daha sonraki yıllarda France Press ve öteki ajanslar kurulmuştur. Türkiye’de haber ajanscılığında ilk deneme 1911’de yapılmıştı. Bazı yabancı ajanslarca meydana getirilen Osmanlı Telgraf Ajansı, Yurt basınına hiçbir yarar sağlayamadan kısa zamanda tarihe karıştı. Birinci Dünya Savaşı sırasında bunun yerini alan Milli Ajans da aynı akıbete uğradı.
ANADOLU AJANSI, 6 NİSAN 1920’de, Milli Mücadele davasını yurda ve dünyaya duyurup yaymak amacıyla ATATÜRK tarafından ANKARA’da kuruldu. Yurt içinde ve dışında kamuoyunun aydınlatılması bakımından böyle bir kuruluşa o sırada büyük ihtiyaç vardı. Yabancı ajanslar, Milli Kurtuluş, hareketine yararlı olamıyordu. Başlangıçta bir de teksir makinesiyle çalışan A.A., Kurtuluş Savaşı yıllarında çok başarılı oldu.
Genel merkezi Ankara’da bulunan A.A., bugün Yurtiçinde görev yapan 500 mahalli muhabiri, dış başkentlerde özel muhabirleri ve yabancı ajanslarla yaptığı anlaşmalarla büyük bir basın kuruluşudur. İlerleyen zaman içinde A.A’dan başka (H.H.A.) HÜRRİYET HABER AJANSI, YENİGÜN HA, MİL HA ve (İ.H.A) İHLAS HABER AJANSI yaygın ve etkin ajanslar haline geldiler.
TEKNOLOJİ ile basının evrimi içiçedir. Mesela, bugün uzakdoğudaki bir haberin kaleme alındıktan sonra bölgesel merkeze ulaşması, buradan Asya ana merkezinde toplanması, bu haberin UYDULAR aracılığı ise San Francisco’ya, oradan New York’a ulaşması bir dakikadan az vakit almaktadır. Bu sistemde Associated Press 138 ülkeden haber toplamakta ve 110 ülkeye bu haberleri anında iletmektedir. Modern gazetecilikte önünde daktilo, ertesi günkü gazeteye yazı hazırlayan muhabirler artık tarihe karışmaktadır. Kurşun hurufatla el dizgisi veya entertip kalıplar da öyle. Bunların yerini bilgisayar donanımlı bilgi işlem ve sayfa dizgi sistemleri almıştır. Bugün bilgisayarlarla donatılmış modern baskı makineleri 100 sahifelik bir gazeteden 200.000 kopyayı bir saate basıp, kesip, katlayabilmektedir.
Basında teknoloji kadar önemli bir konu BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ’dür. Basın özgürlüğünün varlığı, yokluğu ve kullanış biçimleri üzerine leyhte ve aleyhte pek çok şeyler söylenmiştir. Haberde doğruluk, tarafsızlık, kişiler ve kuruluşların şeref, haysiyet ve itibarlarına saygı gösterilmesi, milli menfaatlere, genel ahlak kurallarına, milli örf ve adetlere ters düşecek yayınlardan kaçınılması, haberin özel maksat ve çıkarlara alet edilmemesi, dini inançların sömürülmemesi, herkesin din, inanç, ibadet özgürlüğüne saygı gösterilmesi, devlet ve hükümet itibarını gözetilmesi gibi hususlar Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmeliklere şekil vermiştir.
Yazı dizimi yarın bitirmek üzere hoşça kalın…
27 MART – TOKAT GAZETESİ
