By DEMOKRASİ VE SİSTEM (18)
MEŞRUTİYET noktasına da şıppadak gelinmedi. Meşrutiyet’e varan yolu Tanzimat dönemi yenilikleri ve Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) hazırladı. İkinci Mahmut, Osmanlı padişahlarının en önemlilerinden biriydi. Çöküşü durduramakla birlikte, devleti kurtarmak için gerekli olan yolu gördü. Devleti ‘Batı düzeni’ne yaklaştırmak için ıslahat hareketine girişti. 28 Temmuz 1808’de tahta çıkan 2. Mahmut devrinde yeni bir ordu kuruldu. Tıbbiye ve Harbiye mektepleri açıldı. Nüfus sayımı yapıldı. Avrupa’nın büyük merkezlerinde daimi elçilikler kuruldu. Basının önemi kavrandı; “Takvim-i Vekayi” adlı ilk resmi gazete çıkartıldı.
2. Mahmut saray yaşayışı değiştirdi; setre pantolon giydi; sakalı nı kısa kestirdi; resmini devlet kurumlarına astırdı. Avrupa Hükümet düzenine benzeyen nazırlıklar (bakanlıklar) kurdu (Başvekâlet, Maliye, Dahiliye, Hariciye, Evkaf Nezareti vb.) Halkın devlete karşı güven ve yardımını sağlamak için müsadere (zoralım) usulü kaldırıldı. Dış ticareti geliştirmek için özel teşebbüs desteklendi. Posta teşkilatı kuruldu. Eğitim hizmetleri geliştirildi. İlköğretimin zorunlu ve parasız olduğu ilan edildi.
TANZİMAT yeniliklerinin bir hattı hümayunla (padişah buyruğu) ilanı 2. Mahmut’un ölümünden sonra yerine geçen oğlu Abdülmecit zamanında gerçekleştirilebildi. Hattı hümayunu, Sadrazam Mustafa Reşit Paşa kaleme aldı; padişah Abdülmecit’e okuyup onayını aldıktan sonra, ilan kararlaştırıldı. Bunun için ayrıca Bakanlar Kurulu kararı hazırlandı. Hattı hümayun, 3 KASIM 1839 pazar günü Gülhane Meydanında Mustafa Reşit Paşa tarafından okundu.
GÜLHANE HATTI HÜMAYUNU şu ana ilkeleri kapsar: “1. Osmanlı ülkelerinde her çeşit din ve ırka mensup bütün tebaanın can, ırz ve mal güvenliği olacaktır; 2. Bunların hepsi mülkiyet hakkına sahip olacak ve bu hak kişinin yararına Devlet tarafından savunulacaktır; 3. Vergiler için belirli ve adil oranlar tayin edilecek ve vergi yükümlülüğü eşit olacaktır; 4. Devlet harcamaları bir gider bütçesiyle sınırlanacaktır; 5. Askerlik görevi için belli bir süre ve her yerin nüfusu oranında yükümlülük konulacaktır; 6. Suç işlediği ileri sürülenler hakkında kovuşturma, açık olarak yapılacak ve bunlar açık olarak yargılanacaktır; 7. Hiç kimse hakkında, mahkeme hükmü olmadan gizli veya açık idam cezası uygulanmayacaktır; 8. Suçlu sanılan veya mahkûm olanların mirasçıları, miras haklarından yoksun bırakılmayacaktır; 9. Mahmut-2 devrinde kurulan MECLİSİ VALAYI AHKAMI ADLİYE’nin üyeleri artırılacak; 10. Devlet memurlarına hepsine maaş bağlanacaktır; 11. Rüşvet kesin olarak kalkacak ve buna cesaret edenler şiddetle cezalandırılacaktır; 12 Başta hükümdarın kendisi, bu esaslara uymayı ve bunlara aykırı davranışlarda bulunmamayı kabul ettiği gibi, devlet ileri gelenleri ve ulema bu hususta yemin edecektir.”
Devam edecek. Hoşça kalın…
5 EYLÜL TOKAT GAZETESİ
