By DEMOKRASİ VE SİSTEM (19)
Görüleceği üzere ‘Tanzimat Fermanı’nda bile bugünkü ‘T.C. Anayasası’ ve öteki çağdaş anayasalarda bulunan insan haklarıyla ilgili birçok madde yer almıştır.
TANZİMAT dönemi, aynı zamanda MEŞRUTİYET süreci başlatmıştır. Devletin çağdaş düzene uygun bir şeklide yönetilmesi istediği, İmparatorluk içinde gitgide artsa da bunu açığa vurmak kolay olmadı. GENÇ OSMANLILAR bunu on yıl süren çalışmalarıyla başardılar. Fakat devlet yönetiminde onların görüşlerini kesin olarak benimseyen ünlü devlet adamı MİTHAT PAŞA ile Harbiye Mektebi Nazırı SÜLEYMAN PAŞA’dan başka kimse yoktu. Mithat Paşa’ya göre, yeni yönetimin düşüneceği asıl mesele, bir millet meclisi kurmak olmalıydı.
Devleti, içinde bulunduğu çıkmazdan ancak Mithat Paşa’nın kurtarabileceği fikri herkeste yaygındı. Bunu bilen Sultan ABDÜLHAMİT-2, onu sadrazamlığa getirdi. İstanbul’da ve İmparatorluğun büyük şehirlerinde aydınlar, Mithat Paşa’yı devrin başlıca temsilcisi olarak selamladılar. Bununla birlikte onun sadrazamlığından memnun olmayanlar da vardı. Bu arada Rusya onun amansız düşmanıydı. Mithat Paşa sadrazam olduğu sırada MECLİS-İ MEBUSAN toplantıya çağrıldı ve uzun tartışmalardan sonra KANUN-U ESASİ’yi kabul etti. Fakat Mithat Paşa’nın karşı koymasına rağmen, padişaha, istemediği kimseyi sürgüne gönderme yetkisini veren 113. madde de Kanun-u Esasi’ye girdi. Kanunu Esasi (ANAYASA) 23 ARALIK 1876’da Beyazıt meydanında törenle ilan edildi. (1. MEŞRUTİYET).
KANUN-U ESASİ’nin hazırlanması aşamasında, MEŞRUTİYET’e karşı olanlar da boş durmadılar. Bunların içinde eski Medrese uleması, muhafazakâr siyasetçiler ve padişahın kulları gibi gruplar vardı. Bunların maksadı Meşrutiyeti önlemekti. Meşrutiyete karşı olanların direnişi, Anayasa çalışmalarının sonuna kadar sürdü. Anayasanın Vekiller Heyeti’nde görüşülmesi sırasında Mütercim Rüştü Paşa ile Cevdet Paşa, padişah hukukunun kısıtlanmasına karşı çıktılar. Ancak Mithat Paşa’nın uyarması sonucu bu görüş pek benimsenmedi. Yine de, anayasaya karşı olanlar 113. madde ile, padişaha hükümet üstünde keyfi bir yetki sağladılar.
GENEL MECLİS (Ayan Meclisi ve Mebuslar Meclisi) 20 MART 1877 tarihinde, Dolmabahçe Sarayında törenle açıldı. Abdülhamit-2’nin de hazır bulunduğu törende okunan padişah demecinde ‘Devletin yönetim esasının adalet olduğu, Osmanlı tebaasının din ve mezhep hürriyetini altı yüz yıldan beri korunmasının gerçek sebebinin bu olduğu’ belirtiyordu.
Devam edecek. Hoşça kalın…
6 EYLÜL TOKAT GAZETESİ
