By DEMOKRASİ VE SİSTEM (73)
TÜRKİYE’deki demokrasinin ve demokratik yönetimin çağın gidişine ayak uydurması ve daha dinamik bir yapıya kavuşturulması bakımından, son yıllarda politikanın gündemine, “yerel yönetimlerin güçlendirilmesi” ve “yerelleşme” gibi başlıklarla adlanan tasarımlar da girmiştir. Türkiye’nin yapısal reformları ve çağdaş demokrasi kapsamında, “yerel yönetim reformu” diyerek de belirtilen tasarımın dayandırıldığı iki temel neden şudur:
1- Türkiye’nin aşırı merkeziyetçi bürokratik yapısı, günümüz koşullarına
uymamakta, dolayısıyla ülke yönetiminde tıkanıklığa sebep olmaktadır.
2- Dünyadaki gelişmiş ülkelerin hepsinde de yerel yönetimler güçlüdür.
Cumhuriyetimizin kuruluş yıllarında devrimlerin oturması, ulusal toplum ve devlet bilincinin yerleşmesi ve topyekûn kalkınmanın yönlendirilmesi için, ilk 30-40 yıllık dönemde oldukça katı veya aşırı denebilecek bir merkeziyetçi yönetimin haklı gerekçeleri vardı. Ama o gerekçelerin birçoğunun günümüzde de geçerli olabileceğini ileri sürmek pek mümkün değildir. Günümüzde artık ‘uzaktan hükümet edilir, yerinden yönetilir’ ilkesi egemendir.
Dünyadaki gelişmiş ülkelerin birçoğunda bizdeki gibi ‘İller idaresi’ olmakla beraber, esas itibariyle belediyeler daha güçlü bir konumda olup, bir kısmında da ‘eyalet sistemi’ uygulanmaktadır. Eyalet sistemi bizim ülkede olmaz; bir ara tartışıldıysa da bugün bu hiç konuşulmuyor. Ama bugünkünden daha güçlü bir belediyecilik ve daha güçlü bir iller idaresi elbette savunulur. Almanya’da eyalet sistemi, Fransa’da il sistemi uygulanır, ama her ikisinde de belediyecilik çok yaygın ve güçlüdür. Örneğin Fransa’da belediye sayısı 40.000 (kırk bin) dolayında, Türkiye’de ise henüz 4.000 (dört bin) bile değildir. Oralarda hem sayı, hem yetki farkı büyüktür. Güçlü bütçe ve yetkilerle çalışan Belediyeler, bizde genel yönetimce yapılan birçok işi de yaparlar.
Türkiye’de iller idaresinin, bilhassa Cumhuriyet tarihimizde ağırlıklı bir yeri vardır. İller idaresi kanununa göre Valiler, devletin ve hükümetin temsilcisidir. Valilik kurumu, halkın gözünde ciddi, güvenilir ve saygın bir kurumdur. Öyle ki başkent Ankara’da siyaset karışsa, hükümet bunalımı olsa veya askeri müdahale gibi geçiş dönemleri yaşansa da merkezi bürokrasi ve İl yönetim sistemi, işleri tıkır tıkır yürütebilmiştir. Bugün varılan noktada beklentiler şöyledir:
Günün koşullarına uygun olarak Valilerin ve İl Genel Meclislerinin yetkileri de arttırılsın, Belediye Başkanları ve Belediye Meclislerinin yetkileri de… Yani merkezden taşraya yetki, görev, kaynak ve sorumluluk aktarımı olacak. Bununla beraber merkezi yönetimin mekanizması da işleyecek.
Devam edecek. Hoşça kalın…
8 KASIM TOKAT GAZETESİ
