By GÖK – TÜRK ANITLARI (4)
(ORHUN ABİDELERİ)
Amerikan Yakası değil, Türk Yakası
Kazı ekibinden Yrd. Doç. Fatma Ayhan tarafından Orhun Bölgesinde KÜL TİGİN VE BİLGE KAĞAN’a ait ören yerindeki heykellerin üzerindeki giysilerin model ve kalıpları incelenmiş, 1/1(bire-bir) ölçeğinde giysi kalıpları çıkarılmış ve mezar sanduka üzerindeki desen ve motifler üzerinde çalışılmıştır.
Kocho-Tsaidam çevresinde bulunan köylerde yaşayan kadın, erkek ve çocuk giysilerinin bire-bir ölçekte kalıpları çıkarılmış, giysilerin kumaşı, renkleri, desenleri, motif ve özellikleri dikim ve giyim şekline göre incelenmiştir. Ayrıca bunların eski Türk giysileri ile ne ölçüde bağlantılarının olabileceği de araştırılmaya değer görülmüştür.
OSMANLI padişah kaftan tasarımlarının, burada hala kullanılan “Del” denilen giysiyle ilginç benzerliği dikkat çekicidir. “Del” denilen giysinin düğmeleri de, tıpkı padişah kaftanı gibi önden değil, soldan açılmaktadır. Kışlık giysilerin için tamamen koyun postu ile kaplıdır. Bu giysinin (-40) derecede giyilmesi, Osmanlı kaftanları (içi samur kürklü kaftan) ile gelenek bakımından bir bağlantısı olabileceğini göstermektedir.
Ayrıca bugün tüm dünyada kullanılan birçok askeri üniformanın, Ortaasya’daki “Del” adı verilen yerel giysi ile benzerliği ilginçtir. Avrupa ve birçok ülkede kullanılan üniforma bugün hala aynı tasarımlarla benzerlik taşımaktadır.
NOT: (Heykeller üzerindeki yaka biçimleri “Kağan yaka” dikkat çekiyor. Erkek’te soldan sağa, Kadın’da sağdan sola atkılı. Günümüzdeki biçimler de aynen böyle.)
KÜLTİGİN ANITI çevresinde yerde oturan heykelin üzerindeki giysi yakasının (Amerikan yaka), aslında KAĞAN YAKASI olduğunu öğreniyoruz. Yakalar açılınca Amerikan yaka tek düğme ile biritlendiğinde kapalı yaka oluyor. Yörede bu yakaları sadece Kağan kullandığı için Kağan yaka denilmektedir. Ayrıca heykellerin bellerindeki kemerlerinden asker olduğunu görüyoruz; kemerlerin çok süslü ve işli oluşu ise giyenin Kağan olduğunu belirtiyor.
4 HAZİRAN TOKAT GAZETESİ
