By NASIL OLACAK?
“TOKAT, adından büyük bir il.”
Bu söz TOKAT VALİSİ Ayhan ÇEVİK’e ait. Sözün doğruluğu, 4 ilçemizin il olma yarışıyla da kanıtlanmış bulunuyor. NİKSAR, ERBAA, TURHAL ve ZİLE ilçelerimizin il olma sevdalarını saygı ile karşılıyoruz. Ve TOKAT gerçekten, adından da, sanılandan da büyükmüş diyoruz.
Ancak yine de sormadan edemiyoruz. Nasıl olacak? Keyfi bir işlemi aşamazsak, bir ilçenin il olma kıstasları bellidir. Yani coğrafya, topoğrafya, ekonomi, ulaşım, nüfus ve güvenlik asayiş gibi açılardan belirlenen kıstaslar.
Bu kıstaslara göre bir ilçe il yapılır veya yapılmaz. Bir de kıstas vardır. Nedir bu? Seçim vaadi veya seçim yemi denebilecek kıstas, tabi buna kıstas denebilirse. Aslında buna keyfilik veya keyfi işlem demek lazım. Geçmişte bu tür şeyler yaşandı. Büyük bir partinin genel başkanı hele de başbakan olarak seçimlere giriyorsa, birçok ilçelerin halkına, oy karşılığında il yapma sözü verdiğine tanık olmuşuzdur. Nitekim bunların bazıları da gerçekleşmiştir.
Evet, bir ilçenin il olması için kanun çıkartmak gerekir. Bunu da kim yapacak? Milletvekillerinden oluşan Meclis ve Meclise kanun tasarısı sunan Hükümet. Ancak yetki, keyfi bir işlem yapmaya kaynak olamaz. Kıstas, ölçü, kriter gibi değerler ayrı bir şeydir, yetki kullanımı daha başka bir şey. Keyiflilik ise zaten temelsiz ve mesnetsiz bir şeydir.
Keyfilikle değil bir ilçeyi il yapmak, bir ili bile ilçeye çevirmek mümkündür. Geçmişte bunu gördük. 1950’li yıllarda, DP devrinde Başbakan Adnan Menderes, kendisine değil de Osman Bölükbaşı’ya oy verdi diye kırk yıllık Kırşehir ilini cezalandırmak kastıyla ilçe yapmıştır. Devir değişmiş, Kırşehir tekrar il olmuştur.
Kendi ilimize dönersek, bugün 4 büyük ilçemizin hepsi de il olmak istiyor. Olsun, olsun da nasıl olacak? Yukarıda saydığımız kıstaslara göre şöyle kaba taslak bir değerlendirme yapsak, şöyle bir sonuca varabiliriz: Dört ilçenin ya hepsi de il olacak ya da hiçbiri. Çünkü kıstaslar bakımından birbirlerinden aşağı kalır bir yanları yok. Hemen hemen eşit düzeydeler. Dördü birden il olunca merkezle birlikte Tokat vilayeti 5 ile ayrılmış olacak. Orta boy bir alanda tam beş tane bir il… Bir ülke büyüklüğündeki Konya bile sadece bir il çıkartmış (Karaman), Aksaray iline de birkaç kasaba ve beş – on köy vermişti. Demekki bu işler pek de kolay değil.
İl olmak isteyen 4 ilçemizin il olmaları meselesi ya hepsi, ya da hiç biri noktasında düğümleneceği açıktır. Çünkü dördü de aynı derecede iddialıdır. Onun için sormaktayız, nasıl olacak diye?
Hoşça kalın….
28 ARALIK – TOKAT GAZETESİ
