By TOKAT YAZMACILIĞI
Tokat yazmacılığı 15. yüzyıldan beri bilinir. O tarihten beri çeşitli hanlarda, bir yüzyıldan beri de esas adıyla Kervancıoğlu Han, Bugün ise malikinin adıyla Gazioğlu Hanı’nda yazma üretimi yapılmaktadır.
Yazmacılar Hanı da denilen Gazioğlu Hanı’nda bugün, 20 yazmacı usta iş yapıyor. Her bir ustanın yanında 5-6 çırak ve kalfa çalışıyor.
Yazmacılığın çok rağbet bulduğu, büyük çapta faaliyet olduğu, iş yapan usta sayısının 50’yi, hatta 100’ü bulduğu devirler artık çok gerilerde kaldı. Tokat’ın 17. yüzyılda Valide Sultanlara Hass-ı Humayun kabul edilmesiyle yazmacılık, yalnız Tokat’a has bir el sanatı olarak tekelleşmiş ve bir süre yazmacı esnafın sayısı 150, hatta 200 olmuştur.
Yazma ustası, hünerini, renk-desen ve boyama tekniğini bir sanatçı titizliği ile pamuklu tülbent, mermerşahi bez vb. kumaşlar üzerinde gösterir. Bu hüner, kalem işi yazma ve bası işi olmak üzere iki türlüdür. Seri üretime baskı işi yazmacılık tekniği daha elverişlidir. Bugün yapılan da budur.
Esas el sanatı sayılan Kalem işi yazmacılıkta; sulak yerlerde yetişmiş ıhlamur ağacından desen (motif) oyularak yapılan kalıplar kullanılarak baskı yapılır. Kalıp oyma işi de yazmacılığın yan iş koludur. Bu işin Tokat’ta bir tek ustası kalmıştı, o da bundan 7 yıl önce hayata veda etti. Merhum kalıp ustası Osman Laleci, sanatını da mezara götürmedi. Sanatına varis bırakmayı düşünerek kendisi gibi bir usta yetiştirdi: Ünal Sulugöl.
Yazmacılar Hanı’ndan başka, Tokat Kapalı Cezaevi İşliği’nde de yazma üretilmektedir. Cezaevi işliğindeki üretim, bundan 6 yıl önce Başsavcı Ünal Yalıncak zamanında başlatılmıştı. Buradaki üretimi halen Kadir Özdemir usta yönetiyor. Tokat Kız Meslek Lisesi’nde ise, Yazmacılık Kursu programı 7 yıldır uygulanmaktadır. Kız Meslek Lisesi Yazma kurslarında baskı ustası Naci Öncer ile kalıp ustası Ünal Sulugöl birlikte çalışıyor. Yazmacılıkta kalem işi sanat açısından Kız Meslek Lisesi Kurslarının ayrı bir önemi var. Gazi Osman Paşa Üniversitesi M.Y.O’nun Tekstil Bölümü’nde de yazmacılığın öğretim programına alınmış olmasına da Tokatlı olarak seviniyoruz.
Tokat yazmacılığının sorunlarına gelince, bir defa yazmacı esnafın halen işyerleri olan yazmacılar Hanı bugünkü durumda yetersizdir. Sıhhi şartlardan yoksun ve yangın tehlikesine maruzdur. Esasen bundan 7 yıl önce yazmacı esnafı Kooperatif kurarak, modern bir yazmacılar sitesi yapma girişimleri sonucunda bugün inşaat bitmek üzeredir. Yine de kredi desteğine ihtiyaç vardır.
Bir başka sorun şudur: Eskiden, pek de eski sayılmaz, bundan 20-25 yıl öncesine kadar yazmacılarımız, “Alizarin Red” denilen ithal malı kök boya kullanarak kırmızı veya kırmızı-mor zemin üzerine “TOKAT İÇİ DOLUSU” ve “TOKAT ELMALISI” adlarıyla ünlenmiş solmaz, bozulmaz renk ve desenleriyle hakiki Tokat yazmalarını üretirlerdi. Sonra bu boya bulunmaz oldu. Bu yüzden yazmacı esnaf da işlerini anilin türü boyalarla yapmayı, kalıp baskı yerine serigrafi o zamanki Vali Recep Yazıcıoğlu’nun girişimiyle kurulan TOKAT KÜLTÜR ARAŞTIRMA VAKFI’nda Tokat’a has kökboya üretmek üzere çalışma başlatılmıştı. O gittikten sonra da iş yattı. Ondan sonraki iki Vali de bu işle ilgilenmediler.
Bugünkü Valimiz sayın Ayhan ÇEVİK, Tokat yazmacılığına özel bir ilgi duyduğunu, önceki gün Yazmacı esnafla yaptığı toplantıyla belli etmiştir. Bundan böyle yazmacılığımızın çok daha gelişeceğini umuyoruz.
Hoşça kalın…
16 EKİM – TOKAT GAZETESİ
